Bộ Y tế hướng dẫn 'bắt bệnh' béo phì qua đo vòng bụng

Bộ Y tế cho biết béo phì gây ra các vấn đề trầm trọng đến sức khỏe, là thủ phạm gây hơn 200 bệnh khác nhau. Các bệnh lý được liệt kê như: Tim mạch, đột quỵ, đái tháo đường, thoái hóa khớp, gan nhiễm mỡ và nhiều bệnh ung thư, đặc biệt là ung thư đường tiêu hóa...

Bộ Y tế cũng nhấn mạnh: “Tình trạng tự chữa béo phì không có hiệu quả, nhiều biến cố nặng và tốn kém”.

Vì vậy, Bộ Y tế vừa ban hành hướng dẫn mới nhất về chẩn đoán béo phì thông qua các yếu tố gồm chỉ số khối cơ thể, vòng bụng và phương pháp DEXA hấp thụ năng lượng kép.

Tại Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh béo phì vừa được Thứ trưởng Nguyễn Trường Sơn ký ban hành hôm 22/10, có 3 cách chẩn đoán béo phì như sau:

• Chỉ số khối cơ thể (BMI- Body mass index).

Chỉ số này được đo bằng cân nặng chia cho chiều cao (BMI (kg/m2) = Cân nặng (kg)/Chiều cao (m2)).

Theo phân loại của Tổ chức Y tế thế giới, một người trưởng thành, trừ người có thai, nếu có BMI trong khoảng 25 – 29,9 được xem là thừa cân, BMI > = 30 được xem là béo phì.

Trong đó:

Chiều cao đứng: được đo bằng thước. Người được đo đứng thẳng trong tư thế thoải mái, mắt nhìn về phía trước, hai gót chân sát nhau chụm lại thành hình chữ V, đo một đường thẳng từ đỉnh đầu đến gót chân. Kết quả tính bằng đơn vị mét và sai số không quá 0,1 cm.

Trọng lượng cơ thể (Cân nặng): Người được đo mặc quần áo mỏng nhẹ, bỏ guốc dép và đứng lên cân theo đúng vị trí, chỉ số trên màn hình sẽ báo trọng lượng cơ thể. Đo trọng lượng cơ thể chính xác đến 0,1 kg. Đơn vị biểu thị trọng lượng: kg.

•  Vòng bụng.

Dụng cụ sử dụng thước dây chia vạch do Việt Nam sản xuất đạt tiêu chuẩn của Cục đo lường Việt Nam.

Cách đo: Bệnh nhân đứng thẳng hai chân, hai bàn chân cách nhau 10cm, trọng lượng cơ thể đều trên hai chân, bộc lộ vùng đo, cho bệnh nhân thở đều đặn, đo lúc thở ra nhẹ, tránh co cơ.

Vòng bụng: được đo ngang qua đường giữa bờ trên xương chậu và bờ dưới xương sườn cuối cùng. Sai số không quá 0,1 cm. Kết quả tính bằng centimet (cm).

Dựa vào đo vòng bụng, cách đánh giá kết quả như sau: béo phì dạng nam (béo phì phần trên cơ thể, béo phì kiểu bụng, béo phì hình quả táo, béo phì trung tâm) khi vòng bụng ≥ 90 cm ở nam và ≥80 cm ở nữ.

• Cách chẩn đoán thứ 3 là phương pháp DEXA hấp thụ năng lượng kép.

Hướng dẫn của Bộ Y tế cũng nêu rõ sự khác nhau giữa béo phì dạng nam và nữ. Cụ thể: Béo phì dạng nam thường có mỡ phân bố nhiều ở bụng, thân, vai, cánh tay, cổ, mặt; Vẻ mặt hồng hào; Cơ vẫn phát triển khác với hội chứng Cushing. Dạng béo phì này thường xảy ra ở người ăn nhiều.

Béo phì dạng nam thường dễ dẫn đến các biến chứng về chuyển hóa như hội chứng chuyển hóa, tiền đái tháo đường,đái tháo đường tuýp 2, bệnh gút, bệnh tim, tăng huyết áp, bệnh túi mật, ung thư vú,...

Béo phì dạng nữ là béo phì phần dưới cơ thể, béo phì hình quả lê. Mỡ phân bố chủ yếu ở phần dưới của cơ thể (khung chậu, vùng thắt lưng, mông, đùi); Da xanh; Cơ ít phát triển. Người mắc thường bị suy nhược và thường kèm suy tĩnh mạch, rối loạn kinh nguyệt ở nữ.

Theo Bộ Y tế, duy trì giảm cân, phòng ngừa và điều trị các bệnh đồng mắc là hai tiêu chí chính để thành công trong giảm cân. Thực tế đã chứng minh, nếu giảm 5-15% cân nặng trong 6 tháng sẽ mang lại lợi ích sức khỏe. Có thể cân nhắc giảm cân nhiều hơn (20% trở lên) đối với những người có mức độ béo phì cao hơn (BMI ≥ 35 kg/m2). 

Tuy nhiên, béo phì là một bệnh mạn tính. Người bệnh cần được theo dõi và tái khám thường xuyên để ngăn ngừa tăng cân trở lại và để theo dõi nguy cơ bệnh tật cũng như điều trị các bệnh đồng mắc nếu xuất hiện (như đái tháo đường tuýp 2, bệnh tim mạch).

Thống kê cho thấy, tại nước ta có gần 20% người thừa cân, béo phì trên cả nước sống ở Hà Nội và TP.HCM. Tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ em tuổi học đường 5 - 19 tuổi tăng từ 8,5% (năm 2010) lên thành 19% (năm 2020), trong đó khu vực thành thị là 26,8%, nông thôn là 18,3% và miền núi là 6,9%.

Phòng chống thừa cân, béo phì là một trong ưu tiên cấp bách hàng đầu của mỗi quốc gia. Đây không chỉ là vấn đề sức khỏe quan trọng tại các nước phát triển mà còn đối với cả những nước đang phát triển như ở Việt Nam. Việc phòng ngừa để người có cân nặng bình thường không bị thừa cân, béo phì là vấn đề quan tâm chính của y học dự phòng. Các chuyên gia cho rằng đối với mỗi cá nhân, để chủ động phòng thừa cân, béo phì thì cần thực hiện những khuyến nghị sau:

• Duy trì cân nặng hợp lý.
• Hạn chế ăn các loại chất béo, nhất là chất béo bão hòa.
• Hạn chế ăn đường và muối.
• Tăng cường ăn rau và trái cây.
• Thường xuyên hoạt động thể lực, ít nhất 150 phút/tuần đối với người trưởng thành.