Làng Lung Leng xã Sa Bình (huyện Sa Thầy, Kon Tum) như một “ốc đảo” nhỏ được lòng hồ thủy điện Plei Krông bao quanh. Ở đây, ngoài làm mỳ, trồng cây công nghiệp, sáng nào đàn ông trong làng cũng chèo thuyền độc mộc đi đánh bắt cá. Và chắc ít ai biết rằng Làng Lung Leng như một “ốc đảo” nhỏ được lòng hồ thủy điện Plei Krông bao quanh. Các bậc cao niên của các làng đồng bào dân tộc thiểu số ven sông Đăk Bla, Pô Kô và Sê San đều tiếc nhớ những hùng vĩ một thời của những dòng sông, nơi trên đó những con thuyền độc mộc như minh chứng huy hoàng của thời gian băng qua những dòng thác dữ thủa nào.
Ngày trước, thuyền độc mộc là phương tiện chính giúp người dân bên dòng Sesan này đi được xa hơn và nhất là mỗi buổi chiều đi rẫy về, trên những khoang thuyền luôn đầy ắp sản vật mà thiên nhiên ban tặng…Với những người làng xưa kia, thuyền độc mộc là một phần tài sản như con trâu, chiếc ghè, bộ chiêng vậy. Thuyền độc mộc không phải của riêng người Ja Rai mà hầu hết người dân tộc sống bên các dòng sông đều có. Tuy nhiên không phải ai cũng biết đẽo một chiếc thuyền thật đẹp.
Ở xã Sa Bình này chỉ có thôn Lung Leng là còn có thuyền độc mộc. Thanh niên trong làng ai cũng biết đẽo thuyền, nhưng phần chỉnh thăng bằng và mũi, đuôi thuyền chỉ có vài người biết đến, trong đó tài nghệ nhất là già A Hyơh, hay nghệ nhân A Nhơ – một trong những nghệ nhân nổi tiếng trong việc làm thuyền độc mộc.
Chi tiết các bước để làm ra chiếc thuyền độc mộc khá công phu, từ việc chọn cây, ra kích thước, làm mũi thuyền và đuôi thuyền, khoét lòng thuyền, làm thân thuyền, làm đáy thuyền, làm cho thuyền đẹp, cân chỉnh thuyền, làm mái chèo thuyền. Cây pô ma và bằng lăng là 2 loại cây làm thuyền bền nhất. Khi làm bằng cây này, gỗ sẽ không bị nứt, rất nhẹ, nổi trên mặt nước mà không bị chìm. Chính vì chất lượng nên 1 chiếc thuyền độc mộc có tuổi thọ từ 5-10 năm, có chiếc “thọ” đến 20-30 năm.
Cây gỗ dùng để đẽo thuyền độc mộc phải đáp ứng các điều kiện như thân to với đường kính từ 0,6 -1m, có chiều cao từ 7-10m. Gỗ phải mềm dễ đẽo khi tươi và khi gỗ khô thì nhẹ, không cong vênh lúc phơi nắng cũng như lúc ngâm dưới nước. Nếu cây gỗ có vị trí gần khu dân cư, gần với sông hồ thì sẽ thuân lợi hơn cho quá trình vận chuyển, thử nghiệm khi làm xong thuyền. Một trong những điều lưu ý là khi chọn cây gỗ đẽo thuyền là cây không bị bọng, không có nhiều mắc gỗ, nu gỗ. Những cây gỗ bị bọng thường dễ bị nứt khi thuyền sử dụng về sau này. Cây có nhiều mắc, nu rất khó đẽo. Dụng cụ để làm ra chiếc thuyền độc mộc trước đây chỉ có rìu, rựa và rìu ngang để làm. Phần đáy thuyền thường được bà con đẽo bằng, láng mặt, có độ dày từ 5cm trở lên. Đáy thuyền nhỏ, bằng sẽ tạo sự cân đối cho thuyền khi vận chuyển, giúp người chèo thuyền thuận lợi khi sử dụng.
Sau khi đẽo xong chiếc thuyền độc mộc, bước quan trọng là thử nghiệm thuyền trên sông nước để đảm bảo thuyền cân bằng, lướt sóng, vận chuyển dễ, an toàn; các nghệ nhân phải mang thuyền ra khu vực sông hồ để đánh giá, cân chỉnh. Sau khi đẽo xong, chiếc thuyền được lật úp và dùng sức nóng của lửa làm mịn máng thuyền. Thớ gỗ đẽo ra từ thân cây phải được dùng để nấu nồi cơm tỏ lòng thành với Yàng. Giữa sắc trời xanh ngắt của đại ngàn, trong tiếng réo sôi của miên man ghềnh thác, con thuyền vẫn lướt đi nhẹ nhàng như một cánh hoa ai thả trên sông.
Một thực tế hiện nay, là mặc dù có ý nghĩa đặc biệt, gắn liền với đời sống văn hóa của bà con dân tộc thiểu số sinh sống ven sông hồ của tỉnh Kon Tum, tuy nhiên do quá trình phát triển việc gìn giữ, bảo tồn nghề đẽo thuyền độc mộc và các hoạt động văn hóa liên quan đến thuyền độc mộc đã bị ảnh hưởng không nhỏ. Cụ thể, số lượng thuyền độc mộc ở các buôn làng giảm dần qua thời gian do hư hỏng trong quá trình sử dụng. Trong khi đó chủ trương quản lý, bảo vệ rừng được thực hiện nghiêm túc nên ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình tìm kiếm, khai thác gỗ rừng để làm thuyền độc mộc của bà con.
Theo thời gian rừng càng ngày càng lùi xa, gỗ lớn làm thuyền hiếm dần. Đặc biệt là sự xuất hiện của những chiếc xe máy đã khiến niềm vui sông nước nguội cạn. Bây giờ, người ta đua nhau bán thuyền. Mỗi con thuyền còn sử dụng được trên chục năm chỉ có giá vài trăm đến 1 triệu đồng tùy lớn nhỏ.
Tiêu Dao - Đinh Dũng
Tham gia diễn đàn thảo luận và cập nhật những thông tin mới nhất, bổ ích về sức khỏe, y tế, đời sống dân sinh cùng chúng tôi trên Viber tại đây
Giá vàng trong nước biến động trái chiều, trong bối cảnh giá vàng thế giới nhích nhẹ nhờ lợi suất trái phiếu kho bạc Mỹ suy yếu, cân bằng áp lực với đồng USD mạnh.
Khu du lịch Farmstay Sâm Phát Yaly có diện tích gần 11hecta xây dựng cơ sở hạ tầng, công trình “khủng” kiên cố trên đất nông nghiệp để kinh doanh hoạt động du lịch.
Mỗi lít dầu ăn hiện có giá từ 48.000 – 55.000 đồng, tăng 50% so với đầu năm và gấp đôi hai năm trước, cũng là mức cao kỷ lục từ trước đến nay.
Sau 12 ngày cưỡng chế, Cục Thuế TP.HCM vẫn chưa thu được đồng nào từ hai doanh nghiệp trúng đấu giá đất Thủ Thiêm vì tài khoản ngân hàng của doanh nghiệp không có tiền.
Ủy ban Kiểm tra Trung ương quyết định cách chức tất cả các chức vụ trong Đảng đối với ông Trần Văn Dũng - Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.
Ủy ban Kiểm tra Trung ương kỷ luật nhiều cán bộ, đề nghị Bộ Chính trị xem xét kỷ luật đối với Bộ trưởng Bộ Y tế và Chủ tịch UBND TP. Hà Nội.
Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND phường Yên Hoà (Hà Nội) bị kỷ luật do để xảy ra vi phạm trật tự xây dựng kéo dài tại công trình biệt thự số 9 lô B.
Thaiholdings sẽ hoàn trả lại 840 tỷ đồng cho Tân Hoàng Minh và nhận lại cổ phần của Công ty CP Bình Minh Group – chủ sở hữu dự án 11A Cát Linh.
Giá đất công nghiệp hiện nay; Dừng áp thuế chống bán phá giá thép mạ nhập… là những tin chính sẽ có trong bản tin BĐS 24h ngày 18/5/2022.
Giá vàng trong nước có thêm một phiên giảm nhẹ, trong bối cảnh giá vàng thế giới cũng không thể giữ được thành quả tăng giá trong phiên do áp lực tăng lãi suất.
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xử phạt Tập đoàn Hòa Phát do không đảm bảo quy định có ít nhất hai thành viên độc lập trong Hội đồng quản trị.
Số ca Covid-19 tại Việt Nam Lây nhiễm cộng đồng từ 27/4
