Hàng loạt “phốt” thực phẩm đội lốt ở siêu thị, làm sao bảo vệ người tiêu dùng

Trong một bài viết đăng ngày 21/9, Báo Tuổi Trẻ cho biết Công ty CP Sản xuất thương mại Đông Á (TP Thủ Đức, TP.HCM) nhập nấm có xuất xứ từ Trung Quốc về xé bỏ bao bì, gắn mác VietGap rồi phân phối tại hệ thống Bách Hóa Xanh. Công ty CP thương mại Bách Hóa Xanh thừa nhận ký hợp đồng với Đông A từ ngày 8/6 nhưng chỉ bao gồm mặt hàng nấm, chiếm tỷ trọng 3% tổng sản lượng mặt hàng này của chuỗi. Bách Hóa Xanh cho biết đã thu hồi và ngưng bán toàn bộ hàng hóa của Đông Á, đồng thời yêu cầu đơn vị này giải trình về chất lượng, nguồn gốc sản phẩm và quy trình cung ứng. Bên cạnh đó, hệ thống cam kết rà soát toàn bộ nhà cung cấp khác để kiểm soát chặt chẽ nguồn hàng hóa đầu vào.

Tương tự, 3 hệ thống bán lẻ khác gồm WinCommerce, TikiNGON, 3Sạch có hàng hóa của các nhà cung cấp là Công ty CP ĐT & SX Nông Sản Trình Nhi và Công ty TNHH Nông sản sạch Hugofarm đã “đội lốt” thực phẩm VietGap bày bán trong hệ thống với giá cao để móc túi người tiêu dùng. Thời gian từ tháng 8 đến giữa tháng 9, cơ sở sơ chế rau đặt tại Công ty TNHH MTV Viager (phường Bình Chiểu, TP Thủ Đức, TP.HCM) đã "phù phép" rau từ chợ đầu mối thành "rau sạch Đà Lạt", chuẩn VietGAP. Những sản phẩm này sau đó được dán nhãn của Công ty TNHH Nông sản Trình Nhi (còn gọi là Trình Nhi Foods, TNFoods) và đưa đến tiêu thụ tại một số cửa hàng thuộc WinCommerce, 3 Sạch và TikiNGON.

Các doanh nghiệp sau đó cho biết đã rút hàng hóa và ngừng hợp tác với những nhà cung cấp thực phẩm vi phạm này. Một điều người tiêu dùng quan tâm, đó là việc khách hàng bị “móc túi” khi mua các loại thực phẩm này thì các đơn vị kể trên sẽ bồi thường ra sao.

Bách Hóa Xanh đã gửi lời xin lỗi tới khách hàng, nhưng không hề nhắc tới việc bồi thường hay bảo đảm quyền lợi của khách hàng. Còn đại diện Tập đoàn Masan (đơn vị chủ quản chuỗi WinCommerce) vội vã thanh minh rằng "WinCommerce khẳng định đây không phải chủ trương kinh doanh của công ty. Chúng tôi luôn tuân thủ đầy đủ quy định vệ sinh an toàn thực phẩm với quy trình kiểm soát chất lượng hàng hóa khắt khe nhằm đảm bảo sức khỏe của người tiêu dùng. Ngoài làm việc với Trình Nhi, WinCommerce cũng đang tiến hành rà soát lại toàn bộ các nhà cung cấp rau khác". Trên báo chí, chưa hề thấy WinCommerce có động thái xin lỗi người tiêu dùng, cũng như có hướng khắc phục, bảo đảm quyền lợi cho khách hàng.

Chỉ riêng chuỗi thực phẩm 3Sạch trong thông báo phát đi tối 20/9, chuỗi cửa hàng thực phẩm 3Sạch cho biết đã và đang liên hệ với tất cả khách hàng có hóa đơn mua rau và thực phẩm của 2 nhà cung cấp là Công ty TNHH Nông sản sạch Hugofarm và Công ty CP ĐT & SX Nông Sản Trình Nhi để đền bù về tinh thần và vật chất.

Công ty TNHH Nông sản Trình Nhi tiền thân là cơ sở Trình Nhi được thành lập từ năm 2003, với người đại diện pháp luật là ông Lê Quang Thành Liêm. Trụ sở chính hiện đặt tại số 282A Phan Đình Phùng, phường 2, TP Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng. Theo trang web chính thức, Trình Nhi có nhà máy tại số 153 thôn Phú Hòa, xã Phú Hội, huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng. Còn thông tin về địa chỉ nhà máy trên bao bì sản phẩm Báo Tuổi Trẻ ghi nhận là lô F2, Khu công nghiệp Phú Hội, huyện Đức Trọng, tỉnh Lâm Đồng.

Doanh nghiệp này cho biết đang tổ chức sản xuất các loại rau, củ, quả tươi trên diện tích 4 ha và cùng hợp tác với các hộ nông dân tổ chức bao tiêu sản phẩm các loại rau, củ, quả tươi trên diện tích khoảng 200 ha. Trong đó, 4 ha vùng trồng của công ty và 200 hộ nông dân hợp tác được cấp giấy chứng nhận VietGap. Công ty cũng được cấp giấy chứng nhận Global Gap trên diện tích 0,3 ha để làm mô hình trình diễn cho các hộ nông dân tham khảo và được UBND TP Đà Lạt cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu rau Đà Lạt. Ngoài ra, công ty cũng được cấp hệ thống quản lý chất lượng ISO 22000 : 2005. Tuy nhiên, các giấy tờ chứng nhận được công ty đưa lên trang web chính thức hiện đã hết hiệu lực hoặc chưa được cập nhật mới.

Trước tình trạng thực phẩm bẩn bán tràn lan các chợ, siêu thị có lẽ là nơi duy nhất còn lại để người tiêu dùng “vớt vát” niềm tin. Tuy nhiên, với nhiều vụ lình xình liên quan đến thực phẩm không đảm bảo chất lượng bán tràn lan trong siêu thị bị phanh phui gần đây, thật khó để trở thành “người tiêu dùng thông thái”. Kết cục, siêu thị nếu có mắc lỗi, chẳng sợ. Sai thì thu hồi, ngừng bán và rút kinh nghiệm, thế là xong. Nhưng điều không ngờ rằng, họ đang và ngày càng đánh mất niềm tin ở khách hàng. Còn người tiêu dùng, giờ lại hoang mang đứng giữa "rừng" thực phẩm bẩn hỗn tạp, tù mù về chất lượng mà than trời.

Thực ra, quy trình để đưa một sản phẩm vào siêu thị tiêu thụ là rất nghiêm ngặt và chặt chẽ. Bên cạnh kiểm tra đầy đủ hồ sơ chứng nhận bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, siêu thị phải cắt cử cán bộ kiểm tra thực tế quy trình sản xuất cũng như chế biến thực phẩm ấy và việc kiểm tra phải diễn ra thường xuyên, thậm chí đột xuất hệt như quy trình của một cơ quan quản lý Nhà nước. Thế nhưng hiện nay có nhiều giai đoạn giám sát thể hiện trách nhiệm của một nhà phân phối lớn bị các siêu thị “đốt cháy giai đoạn”. Phần lớn họ chỉ dừng ở việc kiểm tra hồ sơ là hết. Vì họ cho rằng, việc kiểm tra quy trình cũng như chế biến thực phẩm thuộc cơ quan quản lý Nhà nước chứ với vai trò phân phối đến tay người tiêu dùng như họ không bắt buộc có chức năng, trách nhiệm như vậy, thích thì làm không thích thì thôi.

Chính vì “chủ trương” vô trách nhiệm này mà “tranh tối tranh sáng”, nhiều mặt hàng kém chất lượng “lọt” vào siêu thị đến tay người tiêu dùng. Đó là chưa kể đến chính một số siêu thị lợi dụng niềm tin của người tiêu dùng chủ động đưa hàng kém chất lượng vào siêu thị để kinh doanh, lừa đảo khách hàng. Có hai yếu tố quan trọng để có được thị trường thực phẩm sạch: một là lương tâm người kinh doanh, hai là quản lý nhà nước. Quản lý nhà nước cũng phải có lương tâm. Không vì lợi ích riêng mà cấp phép cho đơn vị kinh doanh hay lờ đi không kiểm tra.

Việc tuyên truyền phải đi đôi với xử phạt nghiêm khắc các trường hợp điển hình cố ý sử dụng thực phẩm đội lốt Vietgap để răn đe. Nếu chỉ tuyên truyền, xử phạt hành chính nhẹ nhàng thì chỉ như ném đá ao bèo. Người dân sẽ còn phải chung sống lâu dài với thực phẩm bẩn. Trong trường hợp này, sẽ không còn cách nào khác là người tiêu dùng phải gồng mình phó mặc số phận cho… hoàn cảnh và không còn đặt niềm tin tiêu dùng vào bất cứ nơi đâu.