Độc đáo đặc sản muối kiến vàng ở Tây Nguyên

Có một công việc vô cùng đặc biệt, mà cũng không kém phần vất vả, hiểm nguy mà nhiều người dân ở Gia Lai đi săn kiến vàng làm đặc sản muối kiến vàng.

Không biết tự khi nào nhưng người dân nơi đây không ai phá tổ kiến bao giờ, và từ đời này sang đời khác truyền cho nhau cách nhận biết những loài kiến có ích, cũng như thời điểm “săn” hiệu quả nhất.

Người dân Jrai ở Gia Lai đều biết hàng năm vào khoảng cuối tháng 2 đến hết tháng 3 âm lịch là mùa ngon nhất của kiến vàng. Người dân nơi đây lại vào rừng để dò xem khu vực đó có bao nhiêu... tổ kiến mà bắt về. Tùy theo thổ nhưỡng của từng vùng, đặc thù của rừng cây mà loài kiến vàng thường làm tổ trên những ngọn cây ở độ cao thấp khác nhau, ngay cả những cây ăn quả trong vườn, họ nhà kiến cũng kéo về làm tổ sinh sôi.

Người dân nơi đây nhận biết được khi nào tổ kiến có nhiều trứng, ấy là khi bao quanh ngoài tổ có lớp màng trắng bạc. Mùa kiến ngon nhất là lúc kiến đẻ trứng. Lúc ấy, ngoài vị chua thanh của kiến còn thêm vị ngọt bùi của trứng, đem làm muối sẽ ngon hơn.

Quá trình làm nhìn có vẻ đơn giản, nhưng đòi hỏi tay nghề phải khéo và vô cùng tỉ mỉ từ khâu làm sạch kiến cho đến khi trộn nguyên liệu. Ớt và muối hột phải được đong đếm thật kỹ trước khi trộn vào để tạo nên hương vị cân bằng, độc đáo.

Bà Siu H’Tố (50 tuổi), một người săn kiến lâu năm bật mí bí quyết: “Càng vào rừng sâu càng có nhiều tổ kiến to, có những cây cao có đến hai, ba tổ. Mỗi ngày mình bắt khoảng 3-5 kg kiến, bán được 200-300 ngàn đồng. Để kiến không chạy ra ngoài, thường thì phải đốt lửa hun khói giống như săn ong vậy, kiến từ tổ bỏ ra ngoài thì rung cành cho kiến rớt vào thau. Trong thau rắc bột mì (sắn) lên để làm trơn và cay mắt kiến. Khi thọc tổ, cả trứng, kiến và rác đều rơi vào thau như thế rồi mới mang xuống được. Nhưng khó nhất là việc phải căng mắt tìm tổ kiến giữa những ngọn cây cao!”.

Loài kiến có mặt khắp mọi nơi, con vật bé xíu nhưng lại có thành phần dinh dưỡng cao, ngoài ra nó còn có nhiều sinh tố và khoáng chất. Không chỉ là làm gia vị, khả năng chữa bệnh của kiến còn là một bí ẩn. Người bản địa vẫn tin rằng, loài kiến vàng hiền lành này có thể chữa được một số bệnh như viêm khớp, tiểu đường...

Kiến được phơi hoặc rang khô, đem giã với muối, bột ngọt, ớt hiểm, sả sẽ cho ra món gia vị đặc biệt để ăn với bò một nắng. Những chú kiến vàng nhỏ bé vốn chỉ sống trong rừng nay xuống phố, trở thành một gia vị đặc biệt, quyến rũ trên những bàn tiệc sang trọng. Muối kiến tại đây có vị mằn mặn, cay chua đồng điệu, bạn có thể dùng để chấm các loại trái cây như: cóc, ổi, xoài,... đều rất ngon mà không thua kém gì muối ớt hay muối tiêu. 

Ngoài thành phần chính là kiến vàng thì còn có muối hột, ớt, bột ngọt và lá then len, một loại lá rừng ở Tây Nguyên. Muối kiến vàng mang đến hương vị rất độc đáo vừa mằn mặn cay cay vừa có vị chua chua thanh thanh của kiến nên có thể ăn với rất nhiều món.

Chính vì thơm ngon và độc lạ như thế nên muối kiếng vàng dần được nhiều người biết đến, vang danh khắp nơi. Thứ đặc sản này không những ngon mà còn có thành phần dinh dưỡng khá cao, cung cấp từ 42% - 67% đạm và 28 loại axit amin cần thiết cho cơ thể.

Kiến vàng là một loại côn trùng thường xuyên sống trên những tán lá cây cao. Đây là loại côn trùng có lợi cho cây trồng và lành tính, không độc hại. Trứng kiến vàng mang lại nhiều lợi ích, tác dụng vô cùng vượt trội đối với sức khỏe của con người. Trứng kiến trong kiến vàng chứa nhiều loại acid amin, chất đạm, vitamin E, A, B1 … Bên cạnh đó, có hơn 30 nguyên tố vi lượng. Nên lợi ích từ kiến vàng rất tốt đối với sức khỏe con người, đặc biệt người già, trẻ em và người bị bệnh.

Ngoài ra, loại côn trùng này còn làm chậm quá trình lão hóa, cải thiện làn da trắng sáng, mịn màng. Thêm vào đó, cũng góp phần cải thiện sinh lý nam, tăng cường sinh lý ở nam giới. Hơn hết, còn có khả năng lưu thông máu dễ dàng, kháng viêm, giảm đau, cung cấp dưỡng chất đến cho cơ thể. Đặc biệt, là giúp xương chắc khỏe, rất tốt cho người bị xương khớp.

Thời trước, người Jrai vẫn dùng kiến để bào chế thành những viên thuốc tráng lực như thuốc bổ bây giờ. Hiện tại, kiến vàng được các chủ cơ sở kinh doanh mua của những người bản địa vùng này với giá 150-190 ngàn đồng/kg. Mùa mưa là mùa kiến hiếm, giá có thể cao gấp đôi nhưng không ngon bằng mùa này vì lượng kiến trong mỗi tổ giảm đáng kể.