Cao nguyên rộn ràng mùa thu hoạch cà phê

Tây Nguyên vào tháng 11, tháng 12 là vào mùa gió chướng. Những con gió se lạnh ban sáng và cuối chiều cùng làn sương lãng đãng phủ trên những nương rẫy triền đồi, người và người í ơi gọi nhau cho mùa thu hoạch. Cũng như mọi năm, lượng người hái cà phê ở nhiều nơi đổ về các tỉnh Tây Nguyên rất đông. Mùa thu hoạch chỉ kéo dài hơn 1 tháng, và đó cũng là khoảng thời gian để nhiều người tranh thủ làm công và có nguồn thu nhập đáng kể.

Ông Đặng Thanh Trung (47 tuổi), chủ vườn cà phê ở huyện Ia Grai “đánh” chiếc công nông đầu dọc, chở theo trên xe là gần 10 người làm công vào rẫy cà phê hơn 4ha của mình. Tiếng máy nổ giòn tan trong sương sớm cùng tiếng trò chuyện rôm rả của mọi người. Trên đường đi, rất nhiều chiếc công nông, hay xe tải nhỏ cũng chở theo rất nhiều người hăm hở vào nương rẫy, nơi những rừng cà phê đang đỏ ối chờ mùa thu hoạch.

Ông Trung bộc bạch: “Nhiều người ở đồng bằng mới lên Tây Nguyên tưởng rằng làm cà phê dễ ăn hơn làm lúa. Thì cứ đến kỳ thu hoạch lại vào vườn hái quả sau đó cân cho đại lý, lấy tiền, nghe thì dễ nhưng để có được thành quả ấy nhà vườn đã đổ mồ hôi không ít, họ cũng sớm khuya vất vả không thua kém người trồng lúa. Một năm lao động vất vả chỉ trông chờ vào một vụ mùa thu hoạch. Nếu thời tiết không thuận lợi, sâu bệnh, thiếu nước...thì tiền công đầu tư cả trăm triệu chô mỗi ha cà phê sẽ đổ sông đổ bể, người trồng sẽ thua lỗ nặng. Đấy là chưa kể đến việc giá cà phê xuống thấp thì người trồng càng thiệt hại nhiều hơn nữa”.

Vụ mùa năm nay, với hơn 4ha cà phê, ông trung đã đầu tư gần 400 triệu đồng. Sản lượng cà phê của ông ước lượng cũng được khoảng 3,5 tấn cà phê nhân/ha. Ông trung cho biết, vườn cà phê của gia đình ông chỉ ở mức trung bình, có nhiều vườn cà phê được đầu tư khoa học kỹ thuật, sử dụng các giống cà phê mới là những vùng chuyên canh cà phê lớn, với sản lượng cao của vùng Tây Nguyên. Hàng triệu hộ gia đình trồng cà phê như của ông Trung cũng đang tất bật cho vụ thu hoạch sau một năm trời đầu tư, chăm bón.

Cả vùng Tây Nguyên rộng lớn này có 5 tỉnh và tất cả 5 tỉnh đều trồng cà phê với diện tích lớn. Toàn vùng Tây Nguyên có khoảng 577.000 ha cà phê (chiếm hơn 90% diện tích cà phê của cả nước). Cây cà phê là một trong số ít những cây trồng chủ đạo của người dân Tây Nguyên, cùng với hồ tiêu, cao su. Cà phê Tây Nguyên hiện được xuất khẩu tới trên 80 quốc gia và vùng lãnh thổ, góp phần đưa Việt Nam trở thành nước sản xuất, xuất khẩu cà phê lớn thứ 2 trên thế giới (sau Braxin), tạo việc làm cho hàng triệu lao động.

Tại Đăk Hà (Kon Tum) và khoảng thời gian đầu tháng 11 này, khi những vườn cà phê đã có quả chín trên cây khoảng 60-70% là có thể cho thu hái. Nhà vườn nào cũng chuẩn bị hơn chục chiếc bạt lớn, loại bạt dài 4-5 mét và ba bốn chục chiếc bao (loại trên 50 kg) để hái cà phê. Ông Vũ Văn Thành (54 tuổi) chủ vườn cà phê cũng vừa thuê 6 nhân công, cùng với 4 người trong gia đình ông tổng cộng là 10 người hái cà phê. Ông Thành cho biết, để thu hái theo kiểu “cuốn chiếu”, tránh sót cây nên những người hài cà phê sẽ phải hái theo hàng ngang để dễ kéo bạt qua các cây. Cứ hai người một cây, trải bạt vòng kín gốc. Mang bao tay, cứ thế vặn tuốt từng chùm mặc cho quả rơi xuống đã có bạt hứng bên dưới.

Với nhiều người, việc hái cà phê tưởng chừng đơn giản, nhưng không hẳn như vậy. Những người không quen chỉ tuốt chừng vài cây đã mỏi nhừ các ngón tay, bị các mắt cây cào xước, hoặc bị côn trùng như kiến lửa, rắn… trên cây tấn công. Chưa hết, khi thu hái cà phê cũng cần làm rất cẩn thận, tránh làm gãy những cành sẽ cho quả mùa sau. Khi hái xong một vài cây, tùy vào lượng quả cà phê trong bạt nhiều hay ít, việc kéo bạt sẽ nặng thì người hái cà phê sẽ mang ra trút bao. Việc đóng và khâu miệng bao đã có người khác làm.

Nhiều vườn cà phê có năng suất cao, chỉ cần hái 2-3 cây là đã đầy 1 bao, loại bao 50 kg được tận dụng từ những bao phân hóa học, giặt sạch, phơi khô và sử dụng. Cứ thế hết hàng này đến hàng khác, hết lô này đến lô khác, tay người hái cứ mải miết, tiếng quả cà phê với âm thanh đã trở nên quen thuộc cứ lộp bộp như mưa của những quả cà phê rơi xuống nền bạt. 

Có nhiều chủ vườn vào mùa thu hoạch đã làm việc với đại lý thu mua nông sản, nên đến chiều tối các đại lý này sẽ cho xe tải vào tận rẫy cà phê cân đong, hai bên ký nhận số lượng cà phê hái trong ngày, có thể trả tiền tại chỗ hoặc tổng kết vào cuối vụ thu hoạch. Với nhiều gia đình khác, họ sẽ không “bán tươi” ngay tại chỗ mà mang cà phê về nhà để phơi khô hoặc xay vỏ và bán cà phê nhân. Với cách thức này, giá sẽ cao hơn bán tươi nhưng cũng sẽ vất vả hơn vì công phơi phóng, cất ủ, xay vỏ cần sân bãi, cộng với đó là nhân lực và công nghệ nhiều hơn.

Nhiều người vẫn ví von rằng đó là những trận mưa cà phê, một dấu hiệu của vụ mùa bội thu.

Tiêu Dao - Y Chiên